“Daha 30’larımdayım ama son zamanlarda her şeyi unutuyorum. Yoksa bu bir başlangıç mı?” Bu soru, artık sadece ileri yaştaki kişilerden değil; gençlerden de daha sık duyulmaya başladı. Peki, gerçekten genç yaşta görülen unutkanlık, ileride demans gelişeceğinin erken habercisi olabilir mi?
Öncelikle unutkanlık, tek başına bir hastalık değil; bir belirtidir. Ve her unutkanlık, demans anlamına gelmez. Gençlerde sık görülen unutkanlık şikayetleri çoğunlukla:
- Dikkat eksikliği
- Stres
- Uyku bozuklukları
- Vitamin eksiklikleri
- Yoğun teknoloji maruziyeti
gibi nedenlerle ortaya çıkar.
Bu durumlar beyindeki “bilgiyi kaydetme” sürecini etkiler. Yani aslında bilgi tam olarak kaydedilemediği için geri çağırma (hatırlama) zorlaşır. Bu da kişinin “unutuyorum” demesine neden olur.
Demans nedir?
Demans, zihinsel işlevlerin zamanla bozulduğu bir hastalıklar grubudur. En yaygın tipi Alzheimer’dır.
Demans genellikle:
- İleri yaşlarda başlar (65 yaş ve sonrası)
- İleri düzeyde günlük işlev kaybı yaratır
- Sadece unutkanlık değil, karar verme, yön bulma, dil ve davranış gibi alanları da etkiler
Genç yaşta başlayan Alzheimer çok nadirdir ve genellikle genetik geçişli özel durumlarla ilişkilidir. Bu da toplumun genelinde oldukça düşük bir oranı temsil eder.
Hangi belirtiler demansa işaret edebilir?
Genç bir bireyde aşağıdaki bulgular bir arada görülüyorsa, nörolojik değerlendirme önerilir:
- Sürekli aynı şeyleri unutmak ve fark etmemek
- Tanıdık yerlerde kaybolmak
- Yargılama, karar verme yetisinde belirgin zayıflama
- Kelimeleri bulmakta zorlanmak, konuşma bozulması
- Kişilik veya davranışta belirgin değişiklik
Bu belirtiler sadece unutkanlıktan değil, beynin genel işlevinden kaynaklanan bozukluklardan da kaynaklanabilir.
Araştırmalar, genç yaşta dikkat eksikliği ve stres kaynaklı unutkanlık yaşayan bireylerin, tek başına bu nedenle demans riskinin doğrudan artmadığını gösteriyor.
Ancak:
- Sürekli yoğun stres altında yaşamak
- Düşük zihinsel ve sosyal aktivite düzeyi
- Kronik uykusuzluk ve sağlıksız yaşam tarzı
beynin “bilişsel rezerv” kapasitesini zayıflatabiliyor.
Bilişsel rezerv, beynin yaşlanmaya ve hastalıklara karşı dayanma gücüdür. Bu rezerv zayıflarsa, ilerleyen yaşlarda demansa karşı daha savunmasız hale gelinebilir.
