Beynin hastalanmasının ve hasar görmesinin fonksiyonel becerileri (örneğin; hafıza, dil, dikkat, okuma, planlama, görsel-uzantısal analiz, problem çözme ve bunların ilerlemesi) nasıl değiştirdiği ve bunun sonucu olarak da günlük yaşamı nasıl etkilediği üzerine çalışmalar yapmak;
Mental işlemlerin birbiriyle ilgisi ve bir beyin sisteminin nasıl hasar gördüğünü ve diğer fonksiyonlara ve hasar görmemiş beyin sistemlerine nasıl etki edebileceği üzerinde çalışmalar yapmak;
Beyin teşhisi temelli, beyin hasarına veya hastalığına karşı hassas objektif psikolojik testlerinin sonuçları üzerinde belirlemeler yapmak, hasar görmemiş bireylere yapılan aynı testin normatif performansını karşılaştırmak;
Beyin hasarının veya hastalığının hayat üzerindeki sonucu ve kalıcı disfonksiyonların neden olduğu süreçte hastaların iyileşmesi ve/veya bu yetersizliklere adapte olmasının analizlerini yapmaktır.
Nöropsikolojik değerlendirme nasıl yapılır?
Beyin hasarının bıraktığı etkileri kanıtlamaya hassas olan objektif psikolojik testlerin ve ilgili prosedürün yönetimini; belirli kognitif alanların bozulmasından dolayı fonksiyonel değişiklikleri ölçmek için inceleme prosedürlerinin seçimini; belirli beyin bozukluklarıyla birlikte sıkça rastlanan mantıklı tutarlılık modelini açığa çıkarabilecek istatiksel ve gözlemsel bulgularının ve öyküsünün bütünleşmesini; şu anki mental fonksiyon fikrini ve klinik sunumunu yapmak için beyin hasarının psikososyal öyküsünü, kişiliğini, tıbbi ve fiziksel sağlık öyküsünü ve mekanizmalarını birbirine bağlamayı; bireyin yaşam tarzında ve fonksiyonel alanlarında ölçülen güçleri ve zayıflıkları temel alarak ihtiyacı olan rehabilitasyonu belirlemeyi yapmaktır.
Nöropsikolojik inceleme, genelde fonksiyonel alanların kapsamlı diziliminde bireyin performansını derinlemesine araştırır. Bazı örnekler vardır ama bununla birlikte teşhis incelemesinin erken evresinde beyin hasarının ve hastalığının varlığı zorlamayabilir ama bu durumdan oluşabilecek kuşku da az da olsa dikkate alınmalıdır. Bu gibi durumlarda diğer teşhis prosedürleri ile birlikte nöropsikolojik izleme incelemesi uygulanabilir. Nöropsikolojik izleme incelemesi tam nöropsikolojik değerlendirmenin oldukça kısaltılmış versiyonudur ve sadece fonksiyonun hassas olan alanlarına bakar.
Nöropsikolojik izleme incelemesinin amacı beyin hasarı ve beyin hastalığı teşhisi için ilk klinik izlenimde makul bir kanıtın olup olmadığını belirlemektir. ‘İzleme” olduğu halde bu bakışta inceleme kesin olmalıdır. İzleme incelemesinin temelinde nörolojik teşhisi kaçırmak talihsizlik olur. İzleme bir kere nörolojik durumun varlığını işaret ediyorsa tüm nöropsikolojik incelemede ileride koyulacak teşhisi önceden haber vermeyi ve tedavi planlama bilgisini sağlayacaktır. Bu noktada nörolojik incelemeye başvurmak uygun olacaktır.
Hem izleme hem de nöropsikolojik incelemeler beyin disfonsiyonunun (nörolojik nedenlerle ilişkisi olmayan psikodinamik, kişilik, ve/veya duygusal bozukluklarının teşhisine karşı çıkılan) olası teşhisi için olanak sağlar. Teşhise göre izleme incelemesi için, beyin fonksiyonlarının olasılığını değerlendirmeye gider. Tüm nöropsikolojik inceleme diğer taraftan da beyin hasarının veya hastalığının fonksiyonel manifestolarının geniş çeşitliliğini şeklini çizmek için gereklidir. Böyle detaylar fonksiyonel bozukluğun (örneğin; iş, okul, ilişkiler, araba sürüş potansiyelleri, yeterlilik ve daha fazlası) yaşam sonuçlarını anlamak için gereklidir.
Tam nöropsikolojik incelemenin gerekli olduğu zamanlarda, bireyin kişiliği, mental sağlığı ve davranışsal karakterini anlamak için yetenektir. Fonksiyonel alanların geniş dizilimi değerlendirilmek zorundadır. Ayrıca beyin hasarı veya hastalığı olan kişi için tasarlanan kognitif, tedavi edici veya psikolojik tedavi programında geniş nöropsikolojik karakterlerinin kapsamlı anlayışı gereklidir.
Resmi nöropsikolojik test etme genel olarak diğerlerine göre minimal izleme inceleme öğesidir. Psikolog izleme incelemesini uyguladığında, öyküye, davranışsal gözlemlere, sübjektif şikayet modellerine ve diğer öyküye güvenmelidir. Beynin organik patolojik durumunun makul şüphesini kurmalıdır.
İzleme nöropsikolojik inceleme nedir?
- Duygu veya kognitif fonksiyonlamadaki değişiklikler için durumsal açıklamaların belirlenemediği;
- Etkilenmiş beyin sağlığında (örneğin uzlaşan kan dolaşımı, kronik olarak yetersiz beslenme veya ilaç zehri) tıbbi veya hasar durumundan şüphelenildiği;
- Mental ve kognitif performanslarının çalışmayı veya günlük fonksiyonları etkileyen diğerlerine göre ani, beklenmedik ve önceden hesap edilmemiş değişikliklerin ortaya çıkması;
- Nadiren gözüken fiziksel, duyusal veya motor değişikliklerin (bu durumu işaret eden doktorlar tarafından yapılan inceleme) yavaş veya ani başlaması;
- Belirli mental veya kognitif problemini belirtmek için tasarlanan özel eğitimsel veya tedavi edici müdahalelerde birey başarısız olduğu zamanlarda inceler.
Tam nöropsikolojik inceleme
- Beyin bozukluğu olasılığı için izleme incelemesinin olumlu olduğu;
- Beyin hasarı veya hastalık bilindiğinde ve kapsamlı fonksiyonel etki anlayışının istenildiği;
- Beyin hasarı veya hastalık olduğu konusunda kuşku duyulduğunda ve ayrıntılı nörofonksiyonel karakteristik istenildiğinde ve nörolojik inceleme ve teşhis anlayışının tamamlandığı;
- Beyin hasarı veya hastalığın ayrıntılı teşhisi ve fonksiyonel doğası tedavi ve hayat boyu planlama için gerekli olduğu;
- Beyin hasarı veya hastalığının ayrıntılı teşhisi, fonksiyonel ve nedenli doğası adli uygulama için gerekli olduğu;
- Kognitif alanlarına karşı karışık teşhis çabalarında, dikkatli, objektif ve genellikle bir dizi nörofonksiyonel performans ölçümü gerekli olduğu zamanlarda inceler.
