Her doğum gününde, bir yaş daha alıyoruz diye düşünürüz. Takvim yaprakları eksilirken, içimizde de görünmez bir sayaç işler.
Ama Yaşlanmanın aslında tek bir biyolojik saati var ve adı Telomer. Saçlarınızın beyazlamasından, cildinizdeki kırışıklıklara; enerji düşüklüğünden bağışıklık sisteminizin çökmesine kadar birçok sürecin arkasında telomerler adı verilen zamanlayıcılar var.
DNA ucunda telomerler ne kadar kısalırsa, hücre o kadar yıpranıyor. Ve sonunda “artık yeter” diyerek bölünmeyi bırakıyor. İşte bu, yaşlanmanın hücresel tanımıdır. Kısaldıkça, hücre yaşlanıyor. Hücre yaşlandıkça, siz yaşlanıyorsunuz.
Telomerler neyi etkiler?
Telomer uzunluğu, sadece hücrenizin değil, sizin biyolojik yaşınızın da bir göstergesi. Aynı yaştaki iki insanın görünüşü, enerjisi ve hastalıklara direnci neden bu kadar farklı olur dersiniz? Çünkü bazılarının telomerleri 45 yaşında 30 mm, bazılarınınki ise 65 yaşındaki gibi 15 mm olabilir. Yani takvim yaşınız aynı, ama biyolojik yaşınız bambaşka olabilir.
Telomerler kader mi?
Hayır. Telomerler kaderiniz değildir. Onları yavaşlatmak, hatta bazı koşullarda uzatmak bile mümkündür.
Bilimsel olarak telomerleri etkileyen bazı yaşam faktörleri:
- Kronik stres: Telomerleri adeta yakar.
- Uykusuzluk: DNA tamiri sekteye uğrar.
- Yanlış beslenme: Şeker, işlenmiş gıdalar, toksinler telomerleri bozar.
- Düşük fiziksel aktivite: Hücre yenilenmesi azalır.
- Sosyal izolasyon: Telomerler sosyal bağlantıya da duyarlıdır!
Tersine ise meditasyon, antioksidan zengini beslenme, yürüyüş, kaliteli uyku, sevgi dolu ilişkiler ve doğayla temas, telomerlerin korunmasına yardımcı olur. Özellikle telomeraz enzimi bu yaşam biçimi değişiklikleriyle aktive edilebiliyor.
Nobel ödüllü bilim insanı Dr. Elizabeth Blackburn ve ekibi, telomerler üzerine yaptığı araştırmalarda şunu net söyledi: Telomerler, yaşlanmanın sadece sonucu değil, nedenidir. Ve evet, onlara iyi bakarsanız, onlar da size zaman kazandırır.
Her saniye, hücrelerimizde görünmez bir sayaç işliyor. Telomerler sessizce kısalıyor. Ama bu süreci izlemek yerine, etki edebiliriz. Bugünden itibaren yaşınızı sormak yerine şunu düşünün: Benim telomerlerim nasıl? Çünkü telomerlerinizin sağlığı, gelecekteki sizsiniz.
