Unutkanlık denince çoğu insanın aklına ileri yaş gelir. Oysa genç yaşlarda da sık sık unutkanlık yaşayan, randevuları karıştıran, isimleri hatırlamayan pek çok kişi var.
Hastalarım bana sık sık soruyor: “Hocam, daha 30’larımdayım ama bazen aklım duruyor gibi hissediyorum. Bu normal mi?” Aslında genç yaşta görülen unutkanlıkların çoğu farklı nedenlerle ilişkilidir ve çoğu zaman ciddi bir beyin hastalığından kaynaklanmaz.
Dikkat eksikliği en sık sebeplerden biri
Genç yaşta unutkanlığın en sık nedeni dikkat eksikliğidir. Beynimiz bir bilgiyi alırken dikkat dağınık olursa, o bilgi tam anlamıyla kaydedilemez. Kayıt eksik olunca da daha sonra hatırlamakta zorlanırız. Bu yüzden dikkat eksikliği yaşayan biri, isimleri unutur, konuşma sırasında kelimeleri bulmakta zorlanır, eşyalarını sık sık kaybeder. Ancak bu genelde gerçek bir hafıza kaybı değil, dikkat problemidir.
Stres ve kaygı
Stres, çağımızın en güçlü unutkanlık tetikleyicilerinden biri. Sınavlar, iş hayatı, kariyer baskısı, gelecek kaygısı derken beyin sürekli alarm durumunda çalışır. Stres hormonları (kortizol başta olmak üzere) uzun vadede dikkat ve bellek merkezlerini olumsuz etkileyebilir. Bu da genç yaşta konsantrasyon sorunları ve unutkanlıkla kendini gösterebilir.
Uyku sorunları
Uyku, beynin kendini toparladığı, bilgileri işlediği ve depoladığı çok kritik bir dönemdir.
Geç saatlere kadar telefon ve ekran kullanmak, uykusuzluk, düzensiz uyku saatleri gençlerde sık rastlanan sorunlar arasındadır. Kalitesiz uyku alan bir beyinde hem dikkat hem hafıza zayıflar. Ertesi gün unutkanlık, dalgınlık ve zihinsel yavaşlık ortaya çıkar.
Vitamin ve mineral eksiklikleri
Genç yaşta unutkanlık şikayetlerinin altında bazen basit vitamin eksikleri de yatabilir.
Özellikle:
- B12 vitamini eksikliği
- D vitamini düşüklüğü
- Demir ve folat eksiklikleri
beyin fonksiyonlarını etkileyebilir. Bu nedenle genç yaşta da vitamin düzeylerine bakmak önemli olabilir.
Depresyon ve anksiyete
Ruhsal durum bozuklukları gençlerde sık görülen unutkanlık nedenlerinden biridir. Depresyondaki bir kişi konsantrasyonunu toplayamaz, dikkatini veremez ve gün içinde birçok şeyi unutur. Anksiyete de sürekli zihin meşguliyeti yarattığı için yeni bilgilerin kaydını engeller. Bu durum da unutkanlık gibi algılanabilir.
Teknoloji ve ekran maruziyeti
Telefon, tablet, sosyal medya… Genç beyinler bugün sürekli ekran ve bilgi bombardımanına maruz kalıyor. Sürekli uyarana açık olan beyin, derin odaklanmayı ve bilgiyi uzun süreli kaydetmeyi zorlaştırıyor. Beyin ‘yüzeysel bilgi işleme moduna’ geçiyor ve bu da sık sık unutkanlık hissi yaratıyor.
Hormonal sorunlar
Genç yaşta bazı hormonal dengesizlikler de unutkanlık yapabilir. Tiroid hormonlarının az çalışması (hipotiroidi), insülin direnci, bazı ilaçların yan etkileri de beyin performansını etkileyebilir. Ayrıca nadir bazı bağışıklık ve nörolojik hastalıklar da genç yaşta unutkanlık nedeni olabilir. Ancak bunlar genelde başka belirtilerle de birlikte seyreder.
Genetik ve aile öyküsü
Bazı ailelerde erken yaşta unutkanlığa yatkınlık daha fazla olabilir. Ancak bu, mutlaka Alzheimer gibi ağır hastalık anlamına gelmez. Aile öyküsü olan kişiler beyin sağlığına daha erken yaşlarda dikkat ederse bu riski önemli ölçüde azaltabilir.
Özetle; genç yaşta görülen unutkanlıkların büyük kısmı geçici, yaşam tarzıyla ilişkili ve düzeltilebilir nedenlerden kaynaklanır. Ancak şikayetler sıklaşıyorsa, günlük yaşamı etkilemeye başladıysa ve yanında başka belirtiler de varsa mutlaka detaylı nörolojik değerlendirme yapılmalıdır.
Unutmayın; beyin sağlığı erken yaştan itibaren korunmaya başlanmalıdır.
