Stres vücutta dengeyi tehdit eden bir uyarandır. Strese yanıt tüm vücudu etkiler.
Kortizol: Yaş ilerledikçe kortizol seviyesi artar. Kan şekeri ve kilo kontrolünü de dengeler. Bağışıklık sistemi, stres reaksiyon, uyku, protein sentezi, duygu durumunu kontrol eder. Kortizol yaşam için önemli ama çok fazla kortizol çok sıkıntılıdır. Kişi günde 20-30 mg kortizol üretir. Stres ile hipofizden FSH, LH, TSH, GH salınımı baskılanır. İnsulin direnci artar, metabolik sendrom riski gelişir. Bir sürü kronik hastalık olacaktır ağrı depresyon, unutkanlık, halsizlik, DM, libido kaybı, uyku sorunları. Ama stresli ise aşırı üretim olur.
Kortizol stresle artar ve arttığında bağışıklık sistemi bozulur, osteoporoz riski + kan p + kolesterol + kan şekeri + insülin direnci olur. Stres durumunda kortizol artarsa vücutta odun bittiğinde evdeki eşyaları yakmaya benzer. Kortizolü çok hızlı tüketmemek lazım. Kortizol artışı kana kolesterolü verir arter plaklara hipertansiyona koroner kalp hastalığına neden olur. Düşünün streslisiniz uyuyamıyorsunuz ama ertesi gün gene koşturursunuz çünkü kortizolününz fazla ama bu A tipi kişiler kalp krizine çok yatkındır. Kortizol normal düzeylerde iştahı artırır, enerji üretir, sindirimi düzenler, inflamasyon ve ağrıyı azaltır. Bir kişi egzersiz ve diyet yapmasına rağmen kilolu ise tiroid düzeyi normal ise kortizol düzeyine bakmalıyız. Kortizol düzeyi normale inince kilo vereceklerini bilsinler.
Vücut stres altında DHEA ve kortizol üretimi + çok uzun streste kalınca artık bunu yapamaz ve DHEA ve kortizol seviyesi düşer artık adrenal tükenmişlik olur; halsiz, ışığa rahatsızlık, uykusuzluk, sindirim sorunları, duygusal dengesizlikler, cinsel istekte azalma olacaktır.
Unutmayın eğer kortizol artarsa progesteron yapımı azalacaktır.
Stres erken kısa süreli ise vücut değişerek dengeyi korur. Kortizol ve NE salınır. Uzun dönem stres ise vücudu uzun süre kortizol ve katekolaminlerin etkisinde bırakır. Bu organizma için hastalık sürecini kolaylaştırır.
Sürekli stres bir süre sonra kortizolü sürekli yüksek halde tutar. Ve hipotalamus bunu normal olarak algılamaya başlar. Sürekli sempatik sistem etkisi altına gireriz. GİS, KC, böbrek önemsizdir. Sindirim bozulur, bağışıklık sistemi bozulur, toksinler artar. Mide boşalması gecikir, reflü olur. Barsak geçirgenliği artar. Vagus denen sinirin uyardığı tüm sistemlerde bozukluk olur. Uzun süre stres sonrasında vücut artık duyarsız hale gelir ve kortizol düşer. Buna artık adrenal yorgunluk tükenme diyoruz. Yüksek kortizol DHEA denen kortizol yapımında öncül maddeyi baskılar. DHEA etkisi kemik yapımını destekler, östrojen androjen öncülü, kas kitlesini artırır, LDL kolesterolü düşürür. Kortizol bunu baskılayınca kan şekeri artar, osteoporoz, uyku sorunları, kas ağrıları, osteoporoz olur.
Olgu Örneği: 42 yaşında iş adamı. Şikâyeti gecenin 3’ünde uyanıyor ve bir daha uyuyamıyor. Gün boyu da halsiz. Tetkiklerde sabah kortizolü yüksek, diğer saatlere bakılınca hepsi yüksek. Bu hastada kortizolü yükselten sebepleri araştırmak yerine siz bir basit uyku hapı verirseniz yanlış yoldasınız demektir. Stres management stres algılaması, inflamatuar sinyalleri azaltma, uyku terapisi, adrenal destek, antioksidan, C ve Bt vitamini Mg, çinko, pantotenik asit, fizik aktivite verilmeli.
Televizyonda bir vitamin reklamı görüyorum hayat bir maraton, başarılı olmak zor en iyisi olmalıyım gün boyu konsantre olmalıyım. Asla pes etme diyor. Bir hapla maratonda başarılı olacağım ama senin kendine ayırdığın hiç zaman yok, uyku dinlenme yok, düzenli bir egzersiz için zaman yok hayat bir maraton koşmalısın algısı içinde kişiye bir multivitamin almak dişinin kovuğuna yetmez.
