Aktör Bruce Willis, 2022 baharında şok edici bir duyuru yaptı: Kendisine iletişim yeteneğini etkileyen afazi-konuşma bozukluğu teşhisi konduğu için oyunculuktan ayrılıyordu. Ardından yakın zamanda da ailesi yakınmalarının ana nedeninin bir demans tipi olan frontoremporal demans olduğunu duyurdu.
Frontotemporal demans, beynin ön planda frontal ve az oranda temporal loblarındaki sinir hücresi kaybının neden olduğu demans tipidir.
Beynin kırmızı ile işaretli ön bölgeleri etkilendiğinde, davranış değişiklikleri, iletişim kurmada veya konuşulanları anlamada güçlükler görülebiliyor.
Frontotemporal demansın temel olarak 3 tipi var:
- Davranış bozukluğu ile giden tip: en yaygın olandır ve davranış, kişilik ve sosyal etkileşimlerdeki değişikliklerle karakterizedir. Bu kişiler, dürtüsel veya uygunsuz davranışlar, empati eksikliği, karar verme ve problem çözmede zorluk yaşayabilir.
- Primer progresif afazi: öncelikle dil ve iletişim becerilerini etkiler, gramer ve sözdizimi ile ilgili zorluk, kelime bulmada güçlük, kelime dağarcığında etkilenme olabilir.
- Hareket bozukluğu ile giden tip: Bu tip FTD, hareket problemlerinin (sertlik ve titreme gibi) ve bilişsel gerilemenin bir kombinasyonu ile karakterize edilir, beyinde korteks ve bazal ganglionlarındaki değişikliklerle ilişkilendirilebilir. Tabloya denge ve koordinasyon sorunları, göz hareketlerinde zorluk eklenebilir.
Frontotemporal bunamaya ne sebep olur?
FTD’ın neden olduğu bilinmemektedir, ancak genetik yatkınlığın rol oynadığı belirtilmektedir. Ailesinde bunama öyküsü olan kişilerin (şu anda bilinen tek risk faktörü) frontotemporal bunama geliştirme olasılığı daha yüksektir.
Frontotemporal bunamayı en sık 45 ila 65 yaşları arasındaki kişilerde görüyoruz.
Frontotemporal bunama belirtileri nelerdir?
Frtontotemporal bunamada davranış ve kişilikte değişiklikler fark edilir. Çevresinde olanlara ilgilerini kaybedebilir veya günlük görevleri ve iş yükümlülüklerini yönetmekte sorun yaşayabilirler. Bazıları konuşmakta, yazmakta veya diğer insanların ne dediğini anlamakta zorlanır. Anlamsız gülmeler yersiz cevaplar görülebilir. Bazen yersiz öfke nöbetleri bazen de içe kapanma olabilir.
Frontotemporal bunama erken yaşta ortaya çıktığında, depresyon veya başka bir psikiyatrik bozukluk gibi zannedilebilir. Daha ileri yaşlarda ise, Alzheimer veya Parkinson hastalığı ile karıştırılır. Frontotemporal bunama beynin Alzheimer’den farklı bir bölümünü etkilediği için, hafıza kaybı başlangıçta belirgin bir yakınma değildir. Başlangıçta ön planda davranış sorunları ile seyreder.
Nörologlar, frontotemporal bunamanın tanısını koymak için beyin haritalama ve taraması, genetik araştırma ve kognitif unutkanlık testleri yaparlar.
Frontotemporal demansın tedavisi var mı?
Tıpkı Alzheimer hastalığında olduğu gibi, frontotemporal bunamanın kötüleşmesini tersine çevirecek bir tedavi yoktur ancak pekala hastalığı yavaşlatmak mümkündür. Hastalığın ne kadar hızlı ilerlediği 2 ila 20 yıl arasında değişir.
Hastalarda öncelikle risk faktörlerini belirliyoruz. Gerekli kan ve görüntüleme tetkikleri ardından kognitif testlerle durumun şiddetini ortaya koyuyoruz ve tablonun hangi aşamada olduğuna göre hastayı yoğun bir tedavi protokolüne alıyoruz. Tedavi protokolleri içinde beyin şoklama ve yeni sinir hücresi oluşturma tedavisi, beyin canlandırıcı ve hafıza vitaminleri, BDNF proteinini artırıcı serumlar, kognitif kişisel rehabilitasyon programı ve eğitimi, kognitif psikolojik destek, kognitif fizyoterapi ve davranışsal destek, iletişim ve dil becerilerini geliştirmeye yardımcı olmak için konuşma ve dil terapileri uyguladığımız yöntemler arasındadır.
