Bağımlılık ve tatminsizlik. Aslında her ikisi de birbirinin arkadaşıdır ve ikisinin de sorumlusu dopamin hormonudur.
Bağımlılık, tatminsizliğin daha sorunlu halidir
Dopamin beyinde salgılanıyor ve haz, enerji, istek, arzu etme ve ödülden sorumludur. Dopamin beyinde çok düşük olduğunda Parkinson hastalığı işe karşılaşırken dopamin aşırı fazla olduğunda şizofreni gibi psikolojik tablolar karşımıza çıkar. Yani dopaminin dengede olması çok önemli.
Zaman zaman üzgün, mutsuz sıkılmış olduğunda beynimiz ruhumuzu rahatlatan sakinleştiren dikkati zevk alarak dağıtan işlere yönlendirir. Akşam eve geç gelip öfkeli sinirli olduğumuzda saatlerce komedi filmi izlemek gibi. Ama eğer bu sürekli hal alırsa sürekli dopamin ihtiyacı ile bağımlılık gelişebilir.
En çok neye bağımlılık geliştiririz?
Beslenme bağımlılığı, internet bağımlılığı, internet oyunları, kumar veya alışveriş bağımlılığı, madde bağımlılığı gibi konularda bağımlı olmaya meyilliyiz.
Son yıllarda özellikle sosyal medya ve internet bağımlılığı çok ciddi hale geldi. Toplumun yüzde 70’den fazlası her 13 dakikada bir telefonuna bakıyor. Her telefonda sosyal medyaya bakışta yenilikleri takip etmek beğenilmek, mesajları okumak beyinde dopamin artırıyor. Artan dopamin ise gerçek değil sanal dopamin yani biz organik emek vererek kazandığımız dopamin yerine sanal yani kolay yoldan dopamin üretiyoruz. Kolay dopamine ulaşmak bizi o dopamine bağımlı hale getirebiliyor.
“Dikkatsizim.”, “Bilgisayar başına oturduğumda konsantre olamıyorum.” “Kitap okurken 5 dakikada dikkatim dağılıyor.” diyorsanız kendinize şu soruları sormalısınız:
- Elimizdeki telefonla saatlerce vakit geçirebilir misiniz?
- Bilgisayarınızın karşısında saatlerce internette sörf yapabilir misiniz?
Eğer cevabınız “Evet.” ise bu dikkat eksikliği ya da unutkanlık değil tersine dopamin tatminsizlik yetersizlik durumudur. Sizin aslında dopamin dengenizi düzeltmeniz gerekiyor.
Dopamin ve bağımlılık süreci
Kolay yoldan dopamin elde etmek isteyen beyin dikkati başka yöne çekerek bağımlılık sürecine girer. Sosyal medya, telefon, alışveriş gibi dopamin artırıcı araçlar beyinde heyecan yaratır ve dopamin arzusu yeniden telefonlara bakmayı teşvik ediyor. Yüksek doz dopamin salgılandıkça günlük yaşantıdaki her davranıştan alınan dopamin yetersiz olur ve tatminsizlik başlar. Kişi sürekli dopamin ihtiyacı ile bağımlılık geliştirir.
Daha fazla dopamin istiyoruz
Yoğun çalışma temposunda çoğu imkanlara sahibiz ancak mutsuz ve tatminsiz hissediyoruz. Tatmin oldukça çıta yükseliyor ve daha fazla dopamin istiyoruz. Bir noktadan sonra hiçbir şey zevk vermemeye başlıyor. Sosyal medyada başka insanları takip ediyoruz ve onlar gibi olmak istiyoruz kendimizi bir türlü mutlu hissedemiyoruz. Aşırı çalışıyoruz ve bundan kendimizi alıkoyamıyoruz. Çok yemek yiyoruz kendimizi durduramıyoruz. Alışverişe çıkıyoruz ihtiyacımız olmadığı halde bir sürü para harcıyoruz.
Dopamin Detoksu
Peki çözümü var mı? Evet var. Son yıllarda Silikon vadisi çalışanlarının başlatmış olduğu akım Dopamin Detoksu bu işin çözümü gibi görünüyor.
Dopamin detoksu nedir konusu bir başka yazımızda…
