Son yıllarda artan unutkanlık şikayetleri sadece Alzheimer’a mı işaret ediyor? 45 yaşında nazik ve sosyal bir kişi birdenbire kaba, aldırmaz ve umursamaz davranışlar sergilemeye başlarsa ne olur? Unutkanlık olmadan başlayan bir demans türü olabilir mi? İşte bu sorular bizi Pick hastalığına, yani frontotemporal demansa götürüyor. Beyin sağlığını korumak isteyen herkesin bu hastalığı tanıması büyük önem taşıyor.
Pick hastalığı, beynin ön (frontal) ve yan (temporal) bölgelerini etkileyen, nadir ama yıkıcı bir demans türüdür. Özellikle 45-65 yaş arasında başlar. Bu hastalıkta ilk bozulma hafızada değil, kişilikte ve davranışlardadır. Yani hasta “unutkanlık” başlamadan önce bile değişmeye başlar.
Erken dönem: Kişilik değişimi ve dürtüsellik en belirgin bulgular
- Hasta sosyal kuralları unutmuş gibi davranır: kaba konuşmalar, empati kaybı, düşüncesizlik.
- Bir zamanlar yardımsever bir kişi birden “umursamaz” olabilir.
- Sürekli tatlı isteme, aşırı alışveriş, uygunsuz cinsel davranışlar gibi içgüdüsel hareketler ön plandadır.
- Eski hobiler yok olur, yerini saplantılı ilgilere bırakır.
Bu dönemde “unutkanlık” neredeyse yoktur. İşte bu, hastalığın Alzheimer’dan farkını gösterir.
Orta dönem: Karar alma ve dil bozulmaya başlar
- Hasta finansal kararlar alırken büyük hatalar yapabilir.
- Fatura ödemeyi, yemek hazırlamayı bile organize edemez.
- Yemek alışkanlıkları değişir: aşırı tatlı yeme, hatta sabun gibi yenmemesi gereken maddeleri yeme görülebilir.
- Cümleler basitleşir: “İyiyim işte… şey… bilmiyorum…” gibi anlamsızlaşan konuşmalar ortaya çıkar.
Geç dönem: Sessizlik, apati ve yutma güçlüğü
- Hasta artık konuşamaz hale gelir; kelimeler yerini sessizliğe bırakır.
- Parkinson benzeri yavaşlık, kaslarda sertlik ve yürüme bozuklukları başlar.
- Yutma güçlüğü (disfaji) hayatı tehdit eden bir soruna dönüşebilir.
- Günlük yaşam için tamamen bakıma muhtaç hale gelir.
Pick hastalığında evreler ve süreç ne kadar hızlı ilerler?
| Dönem | Süre | Ana Belirtiler |
| Erken Dönem | 2-3 yıl | Kişilik değişimi, empati kaybı |
| Orta Dönem | 2-3 yıl | İşlevsel bozulma, dil kaybı |
| Geç Dönem | 2-4 yıl | Motor belirtiler, tam bağımlılık |
Toplam hastalık süresi genellikle 6-10 yıl arasında değişir. Ancak genetik mutasyon varsa (örneğin MAPT, GRN), bu süre 3-5 yıl gibi çok daha hızlı da olabilir.
Pick hastalığında unutkanlık ne zaman başlar?
- Erken Dönem: Bellek neredeyse korunmuştur.
- Orta Dönem: Organizasyon bozulduğu için “unutkanlık gibi” görünür.
- Geç Dönem: Gerçek anlamda bellek kaybı belirginleşir; kişi yakınlarını tanımaz hale gelebilir.
Unutkanlık bu hastalıkta sonradan gelir. İlk belirtiler kişilikte ve davranışlardadır.
Neden erken tanı çok önemli?
- Hastalık kişiliği hedef aldığı için hasta ve ailesi için duygusal olarak yıkıcı olabilir.
- Erken tanı ile planlama yapılabilir; hasta, onurunu ve kararlarını koruyabilir.
- Uygun davranışsal desteklerle süreç daha insani yönetilebilir.
