Günde kaç saat oturuyorsunuz hiç düşündünüz mü? Sabah kahvaltısından sonra bilgisayar başına geçmek, saatlerce masa başında çalışmak, öğle arasında bile yerimizden kalkmadan yemek yemek… Akşam ise televizyon karşısında geçirilen saatler…Farkında olmadan, bir günde 10-12 saate varan bir oturma süresine ulaşabiliyoruz.
Ve işin kötüsü şu; bu kadar uzun süre oturmak, tıpkı sigara içmek kadar tehlikeli! Üstelik sadece kalp ya da kas iskelet sistemi için değil, beyin sağlığımız için de!
“Beyin sisi yaşıyorum, dikkatimi toparlayamıyorum, kelimeleri bulmakta zorlanıyorum” diyen birçok kişinin ortak noktası bu: Hareketsizlik.
Beyin sisi ve hareketsizlik arasındaki görünmeyen bağ
Son zamanlarda bana başvuran pek çok danışanım, aynı şikayetlerle geliyor: “Kafam bulanık hocam… Sanki duman var içinde. Unutkanlık başladı. Odaklanamıyorum.” Bu kişilerin çoğunun yaşam tarzında dikkat çeken ortak bir özellik var: Uzun süre hareketsiz kalmak.
Bir danışanımı örnek vereyim: 40 yaşında bir erkek danışan, evden çalışan bir bilişim uzmanı. Günde 10 saatten fazla bilgisayar başında oturuyor. Sporu bırakalı yıllar olmuş. Şikayetleri: hafıza problemleri, kelime bulmakta zorlanma, beyin sisi, sabahları yorgun kalkma ve dikkat eksikliği. Kan testleri, vitamin düzeyleri normal sınırlarda. Uyku fena değil. Peki neden bu kadar zihinsel yavaşlık yaşıyor?
Cevap: hareketsiz yaşam ve uzun süreli oturma.
Kaliforniya Üniversitesi’nden yapılan bir çalışmaya göre, günde 8 saatten fazla oturan bireylerde beynin hafızadan sorumlu olan medial temporal lob bölgesinde küçülme saptanmış. Üstelik bu etki, egzersiz yapanlarda bile görülmüş!
Yani şöyle düşünün: Sabah sporu yapsanız bile, günün geri kalanında hareketsizseniz, beyniniz bundan olumsuz etkileniyor.
Uzun süre oturmanın beyin üzerindeki etkileri şöyle sıralanıyor:
- Beyin sisi oluşur: Kan akışı yavaşladıkça beyne giden oksijen azalır, zihinsel berraklık kaybolur.
- Dikkat dağınıklığı artar: Uzun süre sabit kalmak dikkat sistemini köreltir.
- Hafıza zayıflar: Hippokampus bölgesi küçülmeye başlar.
- Ruh hali bozulur: Hareketsizlik dopamin ve serotonin üretimini azaltır, depresyon riskini artırır.
- Beyin yaşlanması hızlanır: Nöroplastisite dediğimiz öğrenme ve adaptasyon yeteneği düşer.
Bir başka araştırma ise, günde 10 saatten fazla oturanlarda Alzheimer riskinin %30 daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Bu gerçekten çarpıcı bir oran.
Tıpkı sigara gibi: sessiz, sinsice ve geri dönüşsüz
Nasıl ki sigara yavaş yavaş damarları tıkar, solunumu bozar ve kansere giden yolu açarsa;
uzun süre oturmak da aynı şekilde sinir sistemi üzerinde sinsi sinsi tahribat yapar. Üstelik daha da tehlikeli olan şu: Oturmanın zararlarını hemen hissetmeyiz. Ağrı, halsizlik ya da uyarıcı bir belirti olmaz. Ama yıllar içinde zihinsel kapasitede düşüş başlar.
Beyin sağlığını korumak için ne yapmalı?
Bu noktada “Peki hocam, biz masa başı çalışan insanlarız, ne yapalım?” sorusu geliyor. Haklısınız. Hepimiz modern hayatın bir parçasıyız. Ama küçük adımlar büyük farklar yaratabilir.
Beyni koruyan hareket önerileri:
- Her 30 dakikada bir ayağa kalkın: Alarm kurun, su içmek ya da gerinmek için kalkın.
- Yürüyen toplantılar yapın: Telefonda görüşürken oturmayın, dolaşın.
- Yüksek masa deneyin: Ayakta çalışabileceğiniz bir düzen kurun.
- Günlük adım hedefi koyun: En az 7.000–8.000 adım.
- Masa başı egzersizleri yapın: Boyun, bel ve sırtı rahatlatan basit hareketler.
- Özellikle öğle saatlerinde 10-15 dakika açık havada yürüyün: Bu, hem beyin oksijenlenmesini artırır hem de stres hormonu kortizolü düşürür.
- Akşamları oturarak değil, hareket ederek dinlenin: Hafif yürüyüş, yoga, esneme gibi aktiviteler beyin için çok faydalı.
Modern hayat bizi sandalyeye zincirledi belki ama beynimizi zincirlememize gerek yok.
Eğer gün boyu oturuyorsanız, buna küçük molalar, kısa yürüyüşler ve biraz hareket eklerseniz, beyniniz size daha açık, daha enerjik, daha zinde bir yaşamla karşılık verecektir. Tıpkı sigara gibi, uzun süreli oturmak da sessizce beyninizi yaşlandırır. Ama bu gidişatı durdurmak sizin elinizde.
